Artvin sevilen isimlerinden Erol Çağal, Atatürk’ün Artvin’e neden özel ilgi duyduğu konusunda bir araştırma yaptı.

Araştırmalarının sonucunda çok enteresan bilgilere ulaştı. Bu bilgileri 10 Kasım Atatürk’ü Anma Etkinlikleri kapsamında Atatürkçü Düşünce Derneği Artvin Şubesi ve CHP Artvin İl Başkanlığının birlikte yaptıkları programda açıkladı. Araştırmacı Erol Çağal araştırmalarının ardından yaptığı konuşmasında şunları söyledi;

 

ATATÜRK’ÜN HİÇ GÖRMEDİĞİ ARTVİN’E SEVDASI SEVR’E 

İLK KARŞI ÇIKAN VAZRİYALI ALİ RIZA PAŞA’DAN GELİYOR!

 

“Atatürk Artvin’e bu kadar neden bağlı diye bir inceleme yaptım. Sona öğrendim ki İş Bankası’nda Atatürk’ün hatıraları derleniyormuş. Bunun üzerine Ankara’ya bir yazı yazdım. Bu derlemelerde Artvin’le ilgili bir yazı var mı diye. Bana gelen cevapta 1964 yılında ilk çıkan İş Bankası’nın dergisinde Artvin’le ilgili bir yazı var dediler. Ve o yazının bir fotokopisini yolladılar. Fransızlar yeni buluşları olan uçağı tanıtmak için tüm uluslardan katılımcıları davet ederler. Herkes böyle bir icadın gerçekleşmiş olması nedeniyle şaşkın ve meraklıdır. Dönemin Osmanlı hükümetine de katılımcı için haber gönderilmiş. Hükümet icatlara oldukça meraklı olan Ali Rıza Paşa’yı gönderelim o meraklıdır demişler ve derhal saraya çağırmışlar. Kendisine Fransızların buluşundan bahsetmişler ve Osmanlıyı temsîlen gitmesini istemişler. Ali Rıza Paşa ‘bunu biz yapmalıydık’ demiş içinden hayıflanarak. Yalnız demişler ‘Paşa’ya davet 2 kişilik, yanına 1 kişi daha al onu da sen belirle’ demişler. Ali Rıza Paşa biraz düşünmüş ve bir delikanlı var onu götüreyim demiş. Neyse Ali Rıza Paşa ve delikanlı Paris´in yolunu tutmuşlar. Paris´te otele yerleşmişler ve buluşun gösterileceği gün kalabalık meydan ve pist herkes merakla bekliyor derken pilot hazırlıklarını yapıyor üstüne mont giyiyor birde gözlük takıyor, uçak havalanıyor. Parendeler taklalar manevralar müthiş bir gösteriden sonra uçak piste iniyor.

 

ARTVİNLİ ALİ RIZA PAŞA ATATÜRK’ÜN HAYATINI KURTARDI!

 

Herkes kıskanç ama şaşkın bir yetkili bir gönüllü istiyor pilotun arkasında ona eşlik edebilecek cesareti olan bizim delikanlı atılıyor ben ben. Tamam, deniyor ve delikanlıya gözlük ve mont veriliyor. Delikanlı montu giyiyor gözlüğü takıyor kalabalıktan sıyrılmak üzere iken Ali Rıza Paşa kolundan tutuyor. Boş ver sen binme bırak başkası binsin diyor. Neden diye soruyor delikanlı bir şey mi hissettiniz. Yok, sen yine de binme evlat diyor. Derken başkası biniyor uçağa uçak havalanıyor delikanlı öfkeli paşaya. Parendeler manevralar derken uçak alev topuna dönüyor ve piste çakılıyor. Uçakta bulunan iki kişi ölüyor Delikanlı paşaya bakıyor hayretler içinde. Paşa mağrur ve mutlu bir insanı kurtardığı için ama bir başkası ölmüştü. Kurtardığı bir insan değildi. Bir ulustu. Çünkü delikanlı Mustafa Kemal Atatürk’tü.

 

ATAÜRK ALİ RIZA PAŞA BENİM HAYATIMI KURTARDI. BEN NE YAPABİLİRİM DİYE DÜŞÜNÜR ARTVİN’İ 3 KEZ VİLAYET YAPAR!..

 

Atatürk, Ali Rıza Paşa benim hayatımı kurtardı ben Artvin’e ne yapabilirim diye düşünür ve Artvin’i 3 kez vilayet yapar. Birincisini Rize ile birleştirir Çoruh Vilayeti yapar ve hoşuna gitmiyor hatta tekrar 1934 vilayet yapıyor bazı olaylardan dolayı vilayet iptal oluyor ve 1936’ da İnönü’ye emir veriyor İnönü Borçka Artvin arasına kayıkla gelerek Artvin i vilayet yapıyor.

 

ATATÜRK ARTVİN BARINI OYNAYINCA BU BAR “ATABARI” İSMİNİ ALDI

 

Atatürk 1937’de hasta ve yalısına çekilir. Halkevleri arası yarışmalar yapılıyor ve bu yarışmalarda Artvin Halkevi Türkiye’de birinci oluyor ve Balkan Şampiyonasına katılma hakkı kazanıyor. Baklan yarışmalarında birincilik alarak Balkan Birincisi oluyor. Vezirköylü Ali Rıza Paşa’nın hanımının evinde kalıyorlar ve birinciliklerini kutluyorlar. Yalı, Atatürk’ün evinin  çok yakın olduğu için Atatürk soruyor;

“Bu gürültü nedir?” diye Oradakiler  diyorlar ki, “Artvin Vilayeti Balkan Şampiyonu oldu onun eğlencesi var. Atatürk hemen paşanın evine ziyarete geliyor. Atatürk ziyarete gelince Artvin halkoyunları ekibi çok üzülüyor Atatürk’ü rahatsız ettik diye. Fakat Atatürk kapıdan girince “devam edin” diyor. “Ama ben içeri girerken çaldığınızı çalın” diyor ve bildiğimiz Atabarı çalıyor. Artvin halk oyunu ekibi Artvin barını oynarken Atatürk dayanamaz onların katılır. Bir iki tur attıktan sonra da yorulur ve tekrar yerine oturur. Çünkü yıl 1937’dir. Atatürk hastadır. Orada bulunan halkoyunu ekibinden 3 kız bir erkek Artvin barının adının Atabarı olarak anılmasını ilk kez dillendiriyorlar.”

 

ATATÜRK ÇOK SEVDİĞİ ARTVİN’E HİÇ GELEMEDİ. ANCAK ONUN TÜRKİYE’NİN EN BÜYÜK DEVASA HEYKELİ ARTVİN’DE ADINI TAŞIYAN ATATEPE’DE YÜKSELİYOR. BUNUN İÇİN DİYORUZ Kİ; HER İL BİRBİRİNE BENZERKEN, ARTVİN SADECE KENDİSİNE BENZER. ARTVİN’İN FARKI DA BURADA YATIYOR!

 

Atabarı isminin de bu şekilde ortaya çıktığını ilk buradan çıktığını öğreniyoruz. Araştırmacı Erol Çağal’ın Atatürk’ün Artvin’e neden sevdalı, neden düşkün olduğunu anlatan bu yazısının ardından, Artvinlilerin Atatürk’e neden düşkün olduğunu da anlatmış oluyor. Atatürk Artvin’e hiç gelemedi. Artvin’i hiç görmedi, ancak Artvin Vazriyalı (Vezirköy) Ali Rıza Paşa’nın hayatını kurtarmasıyla başlayan Artvin’le tanışması 1937’de Balkan birincisi olmuş olan Artvin Folklor Ekibiyle karşılaşması ve Artvin barını bir iki tur da olsa oynamasıyla sürüyor. Ne yazık ki Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ü bir yıl sonra kaybettik. Ömrü yetse belki de Artvin’e gelebilecekti. Kendisi gelemese de ölümünün 73. yıldönümünde Türkiye’nin en büyük Atatürk heykeli, hiç görmediği halde çok sevdiği Artvin’e dikiliyor. Burada Ali Rıza Paşa’yı bir kere daha şükranla, minnetle, saygıyla, rahmetle anıyoruz. Dev Atatürk heykelini yaptıran hayırsever Avukat Sıtkı Kahvecioğlu’na da teşekkür ediyoruz.

 

ARAŞTIRMACI

EROL ÇAĞAL